Jak wybrać buty do wspinaczki?
Buty to podstawowy element sprzętu wspinaczkowego – są łącznikiem pomiędzy wspinaczem a skałą, a niewłaściwy typ obuwia lub złe jego dopasowanie może skutecznie, choć niepotrzebnie, powstrzymać nas przed wspinaczkowymi doświadczeniami. Wybierając buty do wspinaczki, należy zwrócić uwagę na trzy istotne elementy:
Typ buta: wybieramy między butami o neutralnym, umiarkowanym i agresywnym profilu, w zależności od tego, jaki rodzaj wspinaczki zamierzamy uprawiać i jak bardzo zaawansowanymi wspinaczami jesteśmy.
Cechy butów: takie cechy jak rodzaj zapinania, materiał cholewki i guma wpływają na wydajność buta.
Dopasowanie buta: buty do wspinaczki powinny być mocno dopasowane i ściśle przylegające do stopy. Odpowiednie dopasowanie pomoże poprawić efektywność wspinaczki.
Typ buta ze względu na profil
- Neutralny
Neutralny but jest najmniej zakrzywiony i zapewnia całodzienny komfort. Palce u stóp w takich butach są ułożone płasko. Ponieważ buty neutralne są zwykle wygodniejsze, są świetnym wyborem dla początkujących wspinaczy. Są również dobre dla doświadczonych wspinaczy, którzy potrzebują wygodnych, całodziennych butów na długie wspinaczki wielowyciągowe. Buty te zwykle mają średnią lub sztywną podeszwę środkową i grubą gumową podeszwę zewnętrzną, która zapewnia dobre wsparcie. Grubsze, sztywniejsze podeszwy nie dają jednak takiej wrażliwości na czucie podłoża jak podeszwy w butach umiarkowanych i agresywnych.
- Umiarkowany
Umiarkowane buty wyróżniają się lekko obniżonym, asymetrycznym profilem (buty jest lekko wygięty w dół), dzięki czemu nadają się do wspinaczki technicznej. Te dosyć uniwersalne buty radzą sobie z trasami po połogim terenie, we wspinaczce szczelinowej, na długich drogach wielowyciągowych i na lekko przewieszonych trasach sportowych. Buty umiarkowane zazwyczaj mają bardziej „lepką” gumę i cieńsze podeszwy niż buty neutralne, co zapewnia lepszą przyczepność i czucie. Są jednak od nich mniej wygodne, a bardziej lepka guma i cieńsza podeszwa szybciej się zużywają. Buty umiarkowane nie są tak zorientowane na wydajność, jak buty agresywne, przez co są mniej odpowiednie na bardzo przewieszone trasy i trudne przejścia boulderowe.
- Agresywny
Te asymetryczne buty mają znacznie opuszczone palce i wyeksponowaną piętę, aby zapewnić stopom mocną pozycję przy dużych przewieszeniach i na boulderach. Najbardziej agresywne buty zakrzywiają się mocno w kierunku dużego palca, zapewniając skupienie siły w palcu, co pomaga precyzyjne umieszczać stopę na małych stopniach. Ze względu na bardzo ścisłe dopasowanie i obniżony kształt, wspinacze zazwyczaj noszą agresywne buty przy wspinaniu sportowym na drogach jednowyciągowych oraz na ściance. Nie nadają się na całodniowe drogi wielowyciągowe – są znacznie mniej wygodne niż buty o neutralnym i umiarkowanym profilu. Lepka guma i cieńsza podeszwa zużywają się także znacznie szybciej niż w butach neutralnych.
Zapinanie obuwia:
Buty sznurowane – to najbardziej uniwersalny model. Pozwalają na dobre dopasowanie na całej długości. Kiedy stopy zaczynają puchnąć, można łatwo poluzować sznurowadła, a np. w przypadku trudniejszego wzniesienia mocniej je zaciągnąć na czubku i podbiciu, aby zwiększyć wydajność buta.
Buty na rzepy – to zapięcie zapewnia wygodę wkładania i ściągania obuwia. Świetnie sprawdza się na krótszych drogach, np. w boulderingu. Niestety nie daje takiej precyzji dopasowania jak sznurowanie.
Buty wsuwane – często nazywane baletkami, buty wsuwane są elastyczne i najbardziej czułe. Baletki są doskonałe na treningi — bez tradycyjnie sztywnej podeszwy i podeszwy środkowej stopy stają się z czasem mocniejsze i szybsze. Ponieważ buty te nie mają rzepów ani sznurowadeł, mają niski profil, dzięki czemu idealnie nadają się do wsuwania w bardzo małe szczeliny.
Materiały, z których wykonana jest cholewka
Cholewki butów wspinaczkowych są wykonane ze skóry lub syntetyku. Obuwie skórzane (z wyściółką lub bez) jest łatwiejsze w pielęgnacji i lepiej oddycha, za to syntetyczne jest mniej podatne na deformacje.
Skóra bez wyściółki – takie buty mają największą tendencję do rozciągania. Dopasowujemy je tak, aby palce dotykały końca buta, a my poczujemy (ale nie zobaczymy) knykcie na palcach naciskające na skórę. Należy pamiętać, że buty wykonane ze skóry naturalnej z dodatkiem pigmentu mogą farbować i zostawiać ślady koloru na stopach.
Skóra z wyściółką – gdy skórzana cholewka jest podszyta, rozciągliwość buta jest znacznie mniejsza. Czasami producenci wyściełają tylko palce, aby obniżyć koszty i zmniejszyć rozciąganie tam, gdzie występuje ono najczęściej.
Materiały syntetyczne – buty syntetyczne nie rozciągają się zbytnio i tylko lekko miękną podczas użytkowania. Perforowana syntetyczna cholewka ma nieco większą sprężystość niż lita tkanina. Buty z syntetyku niestety szybciej zaczynają nieprzyjemnie pachnieć (niektóre można jednak prać w pralce).
Podeszwa butów do wspinaczki
Podeszwa buta do wspinaczki jest wykonana z gumy. Rodzaj gumy i jej grubość wpływają na wydajność wspinaczki.
Istnieje wiele różnych rodzajów gumy stosowanych w podeszwach butów wspinaczkowych. Wszystkie buty wspinaczkowe zapewniają dobrą przyczepność, ale niektóre gumy są bardziej miękkie i bardziej lepkie niż inne.
Zasadniczo, twardsze i grubsze (4-5,5 mm) gumy zapewniają lepsze wsparcie dla stopy, podczas gdy bardziej lepkie i cieńsze (3-4 mm) gumy gwarantują lepszą przyczepność na płytach. Możemy założyć w uproszczeniu, że im bardziej guma jest miękka, tym lepsze tarcie, ale jednocześnie szybsze ścieranie. Grubość gumy wpływa natomiast na czucie stopni i szybkość zużycia.
Jak dopasować buty wspinaczkowe?
Dopasowanie jest niewątpliwie najważniejszym czynnikiem w znalezieniu dobrej pary butów. Jeśli to możliwe, porównaj i wypróbuj różne modele. Oto kilka wskazówek dotyczących dopasowania, które pomogą Ci znaleźć odpowiednie buty:
- Zrób zakupy po południu – zmęczone stopy puchną w ciągu dnia, a to najbardziej przypomina ich stan w trakcie wspinaczki.
- Jedynym pewnym sposobem na ich właściwe dobranie jest przymierzenie butów – najlepiej zrobić zakupy stacjonarnie, aby móc łatwo przymierzyć różne rozmiary i modele. Jeśli kupujesz online, zamów więcej niż jeden rozmiar i zwróć te, które nie pasują.
- Buty przymierzaj na gołą stopę, mimo, że czasem wkładanie tak obuwia bywa utrudnione ze względu na wilgoć skóry.
- Bądź elastyczny, jeśli chodzi o rozmiar – nie ma standardowego rozmiaru butów wspinaczkowych, a każde stopy są inne. Pamiętaj, że rozmiar 42 jednej marki będzie pasował inaczej niż rozmiar 42 innej. Wszystkie firmy produkujące buty do wspinaczki mają wiele kopyt i za każdym razem, gdy zmieniają materiały lub projekt, zmienia się też dopasowanie — nawet z tym samym kopytem.
- Kiedy przymierzasz sznurowane buty, całkowicie poluzuj sznurowadła, a następnie zaciśnij je odpowiednio od palców do kostki.
- Dobierz buty tak, aby były lekko za ciasne, ale nie sprawiały bólu. Ból stopy uniemożliwi wspinaczkę i może powodować problemy, takie jak pęcherze czy halluksy. Duży palec u stopy powinien być lekko zgięty, pięta wypełniona, a cholewka ma ściśle okalać całą stopę. Buty będą sprawiać wrażenie lekko niewygodnych, ale z czasem trochę się rozbiją, a stopa przyzwyczai do takiego rodzaju obuwia.
- Przymierz zawsze oba buty – lewy i prawy. Często jest tak, że stopy, jak i inne części naszego ciała, nie są symetryczne, a musimy czuć się komfortowo w obu butach.
Jeśli dopiero zaczynasz się wspinać, wybierz buty o prostej konstrukcji. Zaawansowane modele zostaw sobie na moment, kiedy Twoja technika będzie już na takim poziomie, że będziesz dokładnie wiedzieć, czego oczekujesz od butów wspinaczkowych.
